Yumurtalık kisti pek çok kadının hayatında en bir defa karşılaştığı yaygın sağlık sorunlarından biridir. Söz konusu kistler belirgin semptomlar göstermediği için çoğu zaman tesadüfen keşfedilir. Bu yazımızda yumurtalık kistlerinin neden oluştuğunu, belirtilerini ve tedavi yöntemlerini ayrıntılı bir şekilde ele alıyor olacağız.
Yumurtalık kisti kadınlarda yumurtalıklarda oluşan içi sıvı dolu bir keseciktir. Bu kistler çoğunlukla üreme çağındaki kadınlarda görülmektedir. Hormonel dengesizlik ya da polikistik over sendromu (PCOS) gibi sağlık sorunları kist oluşumuna yol açan faktörler arasındadır. Ayrıca endometriozis ve pelvik enfeksiyonlar da yumurtalık kisti oluşumuna neden olabilmektedir.
Yumurtalık kistinin belirtileri nelerdir?
Yumurtalık kistleri adet döngüsü sırasında gelişmekte ve birkaç hafta içinde kendiliğinden kaybolabilmektedir. Fakat bazı kistler büyüyüp ağrı ve rahatsızlık yaratmaktadır. Hatta bazen ameliyatın dahi gerekli olduğu vakalar söz konusudur. Dolayısıyla düzenli doktor kontrolü ve belirtilerin dikkatlice izlenmesi önemlidir. Yumurtalık kistlerinin nedeninin anlaşılması uygun tedavi ve önleyici tedbirlerin belirlenmesi açısından kritik yol oynamaktadır.
Yumurtalık kisti belirtileri arasında ise karın bölgesinde ağrı, şişkinlik ve adet düzensizliği vardır. Lakin bazı durumlarda herhangi bir belirti söz konusu olmaz. Bu doğrultuda özellikle ani başlayan şiddetli ağrı kistin patlamış olabileceğine işaret etmektedir. Çünkü bu durum kistin yumurtalığın çevresinde dönmesine işaret etmekte ve acil tıbbi müdahale gerektirmektedir.
Bazı kadınlar ise idrar yaparken zorluk, sindirim problemleri ya da cinsel ilişki esnasında ağrı gibi belirtiler yaşamaktadır. Bu yumurtalık kisti belirtileri kistin büyüklüğüne ve yerleşimine bağlı olarak değişmektedir. Eğer bu tür belirtiler hissediliyorsa bir uzmana başvurmak ve ultrason gibi tanı yöntemleri ile durumun netleştirilmesi mühimdir.
Yumurtalık kisti nasıl tedavi edilir?
Yumurtalık kisti tedavisi kistin boyutu, türü ve hastanın yaşına bağlı olarak değişmektedir. Bu doğrultuda kist nasıl geçer sorusuna istinaden yumurtalık kistleri çoğu zaman kendiliğinden geçmektedir. Dolayısıyla herhangi bir tedaviye ihtiyaç duyulmaz.
Fakat büyük ya da ağrılı kistlerde doktorlar hormon tedavisi ve doğum kontrol hapı önermektedir. Bu tür tedaviler kistlerin büyümesini durdurmakta ve yeni kist oluşumunu önlemektedir.
Eğer kist büyükse ya da kanser riski taşıyorsa cerrahi müdahale gerekmektedir. Laparoskopi ve laparotomi gibi cerrahi yöntemlerle kist başarılı bir şekilde alınmaktadır.
Tedavi sürecinde hastanın genel sağlık durumu, yaş ve kistin türü göz önünde bulundurulup en uygun yöntem belirlenmektedir. Tedavi sonrası düzenli kontroller doğrultusunda kistlerin tekrarlayıp tekrarlamadığı takip edilmelidir.
Yumurtalık kistlerinin türleri nelerdir?
Yumurtalık kisti çeşitleri farklı nedenlerle oluşmakta ve yukarıda da bahsedildiği üzere çeşitli belirtilerle kendini göstermektedir. Bu doğrultuda yumurtalık kisti risk faktörleri ile fonksiyonel ve patolojik kistler olmak üzere iki ana kategoriye ayrılmaktadır.
Fonksiyonel Kistler
Fonksiyonel kistler yumurtlama sürecinde ortaya çıkmaktadır. Bu kistler zararsız olan kistlerdir. Bunlar adet döngüsünün doğal bir parçası olarak kabul edilmekte ve tedavi gerektirmeden kendiliğinden kaybolmaktadır. En yaygın fonksiyonel kistler arasında follikül kisti ve korpus luteum kisti yer almaktadır.
Follikül Kisti: Bu kist yumurtlama öncesinde folikülün çatlamaması sonucu oluşmaktadır. İçerisinde sıvı birikimi devam etmekte ve kist haline gelmektedir. Çoğu zaman belirtilere neden olmaz ve birkaç adet döngüsü içinde kaybolmaktadır.
Korpus Luteum Kisti: Yumurtlamadan sonra folikülün boşalmasıyla oluşan korpus luteumun sıvı dolup yumurtalık kisti haline gelmesiyle ortaya çıkmaktadır. Benzer şekilde bu kist de zararsızdır ve zamanla kendiliğinden kaybolmaktadır.
Patolojik Kistler
Patolojik kistler yumurtlama süreciyle doğrudan ilişkili değildir. Bu nedenle daha karmaşık tedavi gerektiren kistlerdir. Bu kistlerin bazıları iyi huyluyken bazıları ise kanser riski taşımaktadır.
Dermoid Kist: Embriyonik hücrelerden gelişen bu kist içerisinde yağ, saç ya da diş gibi farklı dokular bulundurmaktadır. Çoğu zaman iyi huyludur. Fakat büyürse çevre dokulara baskı yapmaktadır.
Endometrioma: Endometriozis hastalarında görülen bir kisttir. Bu kist rahim iç dokusunun yumurtalıklarda birikmesiyle oluşmaktadır. Çikolata kisti olarak da bilinen endometrioma şiddetli ağrılara neden olmaktadır. Dolayısıyla tedavi gerektiren bir kisttir.
Cystadenoma: Yumurtalık yüzeyinden gelişen söz konusu kist sıvı ya da mukus doludur. Bu nedenle zamanla büyük boyutlara ulaşabilmektedir. Büyüklüğüne bağlı olarak tehlikeli olduğu durumlarda tedavi gerektirmektedir.
Yumurtalık kisti rutin jinekolojik muayenelerde tespit edilmekte ve büyük bir kısmı zararsız olmaktadır. Lakin bazı durumlarda kistlerin yapısı ve büyüklüğüne bağlı olarak tedavi gerekmektedir. Kistlerin düzenli olarak takip edilmesi olası komplikasyonların önüne geçilmesi açısından son derece mühimdir.
Yumurta kistinin risk faktörleri nelerdir?
Yumurtalık kistlerinde bazı olası risk faktörleri vardır. Bu risk faktörleri genetik yatkınlık, hormonal dengesizlikler, yaşam tarzı ya da tıbbi geçmiş gibi çeşitli unsurları içerisinde barındırmaktadır.
Genetik Faktörler: Ailede yumurtalık kist öyküsü olan kadınlarda kist gelişme olasılığı daha yüksektir. Bu faktör genetik yatkınlığın yumurtalık kistinin oluşumunda önemli bir rol oynadığını göstermektedir.
Hormonal Dengesizlikler: Hormonal düzensizlikler yumurtalık kistlerinin oluşumunda önemli bir etkendir. Özellikle düzensiz adet döngüsü ve polikistik over sendromu (PCOS) gibi durumlar yumurtalık kisti riskini arttırmaktadır.
Yaş: Üreme çağındaki kadınlarda yumurtalık kistleri daha sık görülmektedir. Özellikle 20 ila 35 yaş arası kadınlar hormonal aktivitenin yoğun olduğu bu dönemde daha yüksek risk altındadır.
Obezite: Obezite vücuttaki hormonal dengeyi etkilemektedir. Böylelikle yumurtalık kisti oluşumuna zemin hazırlamaktadır. Dolayısıyla yüksek vücut kitle indeksi olan kadınlarda bu risk daha belirgin hale gelmektedir.
Endometriozis: Endometriozis rahmin iç dokusunun rahim dışında büyümesiyle karakterize edilen bir durumdur. Bu hastalık yumurtalık kistinin gelişme riskini arttırmaktadır.
Geçirilen Yumurtalık Kistleri: Daha önce yumurtalık kisti teşhisi konulan kadınlarda tekrar kist gelişme olasılığı daha yüksektir. Bu bağlamda kistler tekrarlama eğilimindedir.
Yukarıda sıralanan faktörler yumurtalık kisti oluşumunda rol oynayan başlıca risk unsurlarıdır. Risk faktörlerinin farkında olmak erken teşhis ve tedavi sürecinde önemli bir avantaj sağlamaktadır.
Yumurtalık kisti hamile kalma şansını etkiler mi?
Yumurtalık kisti sorununun gebelik şansını etkileyip etkilemediği kistin türüne bağlıdır. Bu doğrultuda fonksiyonel kistler yumurtlama sürecinin bir parçası olarak oluşmakta ve gebelik şansını etkilememektedir.
Fakat endometrioid ya da dermoid kistler doğurganlık üzerinde olumsuz etkilere sahiptir. Endometrioid kistler endometriozis hastalığı ile ilişkilidir ve dermoid kistler yumurtalık dokusunu etkilemektedir. Gebelik şansını arttırmak için kistin türü ve sağlık durumu göz önünde bulundurulup bir uzman doktor ile görüşülmelidir.
Yumurtalık kistlerinden korunmanın yöntemleri nelerdir?
Yumurtalık kistlerinin yönetiminde beslenme ve yaşam tarzı değişiklikleri önemlidir. Lif, antioksidan ve vitamin açısından zengin bir diyet hormon dengesini desteklemektedir. Üstelik inflamasyonu da azaltmaktadır.
Bu doğrultuda uzmanlar şekerli ve işlenen gıdalardan kaçınılmasını önermektedir. Ayrıca düzenli egzersiz yapmak, stresi azaltmak ve yeterli uyku almak da genel sağlık ve hormon dengesini iyileştirmektedir.
Tüm bu değişiklikler yumurtalık kistlerinin olumlu yönde yönetimine katkı sağlamaktadır. Her durumda en uygun yaklaşımın belirlenmesi amacıyla yumurtalık kisti için bir uzmana danışılması ve doğru kararların verilmesi önemlidir.
